„Ukrzyżowanie” ‒ obraz w kościele pw. św. Stanisława w Rzymie po konserwacji
W kościele pw. św. Stanisława w Rzymie Instytut Polonika prowadził konserwację obrazów zarówno znajdujących się w ołtarzach bocznych świątyni (w latach 2020‒2022), jak i w zakrystii (rok 2023). Wśród nich był obraz „Ukrzyżowanie”, który jest kopią znanego dzieła Guida Reniego, które znajduje się w ołtarzu głównym rzymskiego kościoła San Lorenzo in Lucina (bazylika pw. św. Wawrzyńca w domu Lucyny). Obraz przedstawia centralnie usytuowanego Jezusa Chrystusa na krzyżu. W tle ujęta została nieokreślona zabudowa Jerozolimy. Choć istnieje wzmianka archiwalna z 16 marca 1715 roku mówiąca o wypłaceniu Szymonowi Czechowiczowi 6 skudów za "quadro del Sanncttissimo Crocifisso fatto la sacrescia", autorstwo obrazu w literaturze nie zostało jednoznacznie potwierdzone. Wiele jednak wskazuje na to, że obraz jest jego najwcześniejszym dziełem.
Prace konserwatorskie, które na zlecenie Instytutu Polonika wykonała Susanna Sarmati (Susanna Sarmati - Conservazione e Restauro), polegały na usunięciu wielowarstwowych zabrudzeń i ciemnego werniksu. Dopiero ich usunięcie pozwoliło na jednoznaczne rozpoznanie cech stylu malarskiego Szymona Czechowicza. Była to jednak żmudna i koronkowa praca wymagająca od konserwatora niezwykłej cierpliwości i dbałości o każdy szczegół. Dzięki temu udało się przywrócić dziełu tak jego walory techniczne, jak i estetyczne. Obecnie obraz jest dostępny dla zwiedzających w pierwotnym miejscu jego przeznaczenia, czyli w zakrystii kościoła św. Stanisława.
Szymon Czechowicz bez wątpienia był jednym z najważniejszych malarzy dawnej Rzeczypospolitej. Początki życia artystycznego spędził na emigracji w Rzymie (około 20 lat), dokąd został wysłany przez Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego. Zdobył tu uznanie włoskiego środowiska artystycznego. Był członkiem Congregazione dei Virtuosi al Pantheon. Jego niezwykły kunszt malarski zaowocował zleceniami dla kościoła polskiego św. Stanisława przy Via delle Botteghe Oscure oraz kościoła św. Bonawentury na Palatynie. Po 1730 r. malarz powrócił do kraju. Działał tu aktywnie przez kolejne cztery dekady, tworząc dzieła począwszy od Wilna po Ruś Koronną na wschodzie oraz Wielkopolskę i Małopolskę na zachodzie. Burzliwe dzieje Rzeczypospolitej spowodowały, że znaczna część jego dzieł znalazła się poza granicami kraju. Prowadzone jeszcze przed wojną badania Józefy Orańskiej, jedynej dotychczas monografistki Szymona Czechowicza, wykazały, że spośród 165 dzieł malarskich o tematyce religijnej aż 97 znajdowało się w obrębie dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej. Artysta jednak wciąż jest mało znany, niemal zapomniany i niedoceniony. Dzięki pracom konserwatorskim przy jego obrazach Instytut Polonika przywraca pamięć o Czechowiczu.
Kościół pw. św. Stanisława w Rzymie (z XVI w.) jest najstarszą placówką zrzeszającą Polonię zarówno przybywającą, jak i mieszkającą w Wiecznym Mieście. Fundatorami tej rzymskokatolickiej parafii byli królowie polscy, magnaci i biskupi krakowscy. Obecnie kościół i przyległe hospicjum są centralnym miejscem duszpasterstwa polskiego w Rzymie. W świątyni można oglądać dzieła zarówno włoskich artystów, jak i polskich twórców, m.in. Szymona Czechowicza i Tadeusza Kuntzego.
