Konserwacja fragmentu elewacji kamienicy Szolc-Wolfowiczów z rzeźbą Chrzest Chrystusa Polonika

Przedstawienie rzeźbiarskie ,,Chrzest Chrystusa przez św. Jana Chrzciciela”, jest częścią dekoracji fasady dawnej kamienicy Szolc-Wolfowiczów pod adresem Rynek 23 we Lwowie. Kamienica jest usytuowana w zachodniej pierzei rynku i zajmuje posesję narożną. Północna fasada wychodzi na plac Katedralny. Została zbudowana została w XVI w. Jej historyczna nazwa pochodzi od nazwiska znanego lwowskiego rodu mieszczańskiego. Szolc-Wolfowiczowie pochodzili ze Śląska, a ich protoplasta Wolfgang Szolc – znany lwowski kupiec, ławnik, wójt, rajca miejski – przybył do Lwowa z Wrocławia. Część domu odziedziczyła jako posag żona syna Wolfganga – Jana Szolc-Wolfowicza, który w 1570 r. wykupił jej pozostałą część i rozpoczął odbudowę. Wówczas elewacja budynku otrzymała swój renesansowy wystrój: gzymsy, wertykalne kanelowane pilastry, maszkarony, rustyka na poziomie parteru, tympanony z puttami. Figuralna grupa „Chrzest Chrystusa przez Jana Chrzciciela” datowana na XVII w., umieszczona została w niszy narożnej trzeciego piętra. Do tej pory dekorację elewacji przypisywano Janowi Zarębie, wywodzącemu się z kręgu artystycznego niderlandzkiego rzeźbiarza Hermana van Hutte, ale informacji tych nie udało się w żaden sposób potwierdzić archiwalnie. Cała kompozycja zamknięta jest w smukłej niszy, wykonanej wgłębnie w murze, w formie przybliżonej do edikuli, ujętej z obu stron wydłużonymi kanelurowanymi kolumnami korynckimi, wykonanymi z wapienia, wstawionymi w lico muru. Tłem niszy są alabastrowe plakiety dekorowane reliefem z motywem roślinnym. Całość zamyka półkoliście wierzch edikuli ze sklepieniem konchowym, wykonany również z alabastru. Najwyżej umieszczonym elementem jest alabastrowa gołębica. Po wykonaniu wielu badań wiadomo, że elementy te były polichromowane. W niszy umieszczono główną scenę całej kompozycji, czyli wapienne rzeźby – postacie Jezusa Chrystusa i Janа Chrzcicielа. Postać Jana Chrzciciela stoi na płycie kamiennej i jest o głowę wyższa od Jezusa, co podkreśla jego główną rolę w tej scenie. Jan chrzci Jezusa prawą ręką uniesioną nad głową Zbawiciela. Cokół, na którym ustawiono figury Jezusa Chrystusa i Janа Chrzcicielа z prawej strony dekoruje herb szlachecki rodziny Hazów, z wizerunkiem zająca w miejscu klejnotu na zwieńczeniu. Z lewej strony cokołu pozostało zwieńczenie od herbu Szolc-Wolfowicza, z dwiema trąbkami i trzema połączonymi między sobą żołędziami. Herby są również alabastrowe i, jak się okazało w trakcie prac konserwatorskich, praktycznie w całości polichromowane. Najniżej usytuowanym elementem całej kompozycji na występie cokołu edikuli jest półleżąca alegoryczna postać Wiary Katolickiej, z krucyfiksem w lewej ręce i z kielichem Eucharystii w prawej.

Głównym założeniem prac konserwatorskich jest przede wszystkim uratowanie tkanki zabytkowej rzeźby, a następnie podjęcie próby przywrócenie jej wartości historycznych, estetycznych i symbolicznych, a także wyeksponowanie, na ile to będzie możliwe, zachowanych wartości artystycznych. Podczas prac w 2022 r., a następnie ich kontynuacji w 2023 r., wykonano demontaż wszystkich elementów ruchomych kompozycji: figury Chrystusa, figury św. Jana Chrzciciela, plakiet alabastrowych, gzymsów, portretów mieszczan, a następnie przetransportowano je do pracowni konserwatorskiej. W trakcie demontażu przeprowadzono inwentaryzację oraz analizę metod montażowych. Obiekty poddano inwentaryzacji fotograficznej, opisowej i rysunkowej. Oprócz skanu 3D kompozycji na elewacji, wykonano również skan poszczególnych elementów w pracowni. Pobrano próby do badań laboratoryjnych, które poddano analizie. Wykonano również odkrywki tynków na elewacji i pobrano próby do badań. Wykonane badania stratygraficzne oraz laboratoryjne ukazały złożoność zarówno warstw historycznych, jak i warstw wtórnych, pokazując liczne zmiany na samym obiekcie, jak również remontów kamienicy. Cały czas trwają badania w celu identyfikacji oryginalnych polichromii, które na chwilę obecną informują o użyciu szlachetnych pigmentów takich jak smalta czy cynober, a także potwierdzają obecność bieli ołowiowej. Podczas II etapu prac oczyszczano detale znajdujące się w pracowni. Był to długotrwałą i mozolny proces ściągania nawarstwień, z zastosowaniem bardzo różnorodnych metod chemicznych i mechanicznych, tak aby zachować każdy zaobserwowany fragment polichromii. Wiązało się to z równoczesnym podklejaniem warstw barwnych. Kontynuowano i zakończono prace konserwatorskie na obiekcie in situ, gdzie przeprowadzono zabiegi usuwania nawarstwień. Po zakończeniu prac obiekt zabezpieczono na okres zimowy siatką, aby zapewnić swobodny dostęp powietrza i wody.

III etap prac (2024) przewiduje wykonanie zabiegów oczyszczenia figury Wiary po wzmacnianiu, wykonanie uzupełnień ubytków detali alabastrowych i wykonanie uzupełnień ubytków w rzeźbach wapiennych. Założenie przewiduje przede wszystkim ubytki techniczne, z zachowaniem zabytkowego charakteru obiektu. Aktualny stan badań nad obiektem pozwala na zrekonstruowanie atrybutów rzeźby ukazującej Wiarę, czyli kielicha oraz krucyfiksu, a także herbu rodziny Szolc-Wolfowiczów, po którym aktualnie pozostało samo zwieńczenie w formie dwóch trąbek. Wszystkim uzupełnieniom zostanie nadany zabytkowy charakter powierzchni pozostałych elementów i zostaną scalone kolorystycznie z pozostałymi fragmentami. Wszystkie elementy zostaną zabezpieczone poprzez zabiegi hydrofobizacji i pokrywania woskiem, aby po powrocie na swoje oryginalne miejsce mogły jak najdłużej przetrwać w trudnych warunkach zewnętrznych, jakie panują we Lwowie.