Prace konserwatorskie na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie Polonika

Cmentarz Łyczakowski to jeden z najważniejszych dla polskiej kultury cmentarzy i jedna z najstarszych nekropolii istniejących dziś w Europie. Jest miejscem pochówku wielu zasłużonych dla Polski i Ukrainy ludzi kultury, nauki i polityki. Wiele zabytkowych nagrobków, wykonywanych w różnych stylach od klasycyzującego baroku, przez klasycyzm, historyzm, secesję, art deco, aż do modernizmu, ma wysoką wartość artystyczną. Najstarsze pochodzą z XVIII w. Na niektórych zachowały się empirowe i klasycystyczne rzeźby Antona, Jana i Leopolda Schimserów oraz Hartmana Witwera. Nowsze nagrobki są autorstwa Tomasza Dykasa, Abla Marie Periera, Leonarda Marconiego, Juliana Zachariewicza, Parysa Filippiego, Cypriana Godebskiego, Tadeusza Barącza, B. Wiktora, St. R. Lewandowskiego, St. K. Ostrowskiego, Juliana Markowskiego i innych.

Projekt zakłada kontynuację rozpoczętych w 2023 r. Podczas pierwszego sezonu udało się wykonać kompleksową konserwację czterech grobów sąsiadujących z kaplicą Dunin-Borkowskich, wraz z pracami technicznymi i wykonaniem nowych fundamentów. Tegoroczne działania przewidują prace konserwatorskie przy pięciu grobowcach rodzin Kilanowiczów, Lewickich, Moszyńskich, Kulczyckich i Armatysów. Groby te znajdują się blisko siebie, na początku pola pierwszego, tuż po lewej stronie alei prowadzącej do najstarszej części cmentarza, w sąsiedztwie konserwowanego obecnie grobu generała Kalinowskiego. Wszystkie nagrobki wymagają podjęcia pilnych prac konserwatorskich.

Największym obiektem wśród grupy wytypowanych do konserwacji, jest grób rodziny Lewickich. Zniszczenia są bardzo zaawansowane – szczególnie w przypadku detali wapiennych – dlatego konserwacja powinna zostać rozłożona na dwa sezony. Grób ma formę wysokiej kapliczki z ażurową niszą, w której znajduje się figura Matki Boskiej. Całość umieszczona jest na podstawie wykonanej z czterech fazowanych płyt piaskowcowych o fakturowanej powierzchni, o rzucie kwadratu. Ściany boczne zbudowane są z kamiennego obramienia.

Grobowiec rodziny Moszyńskich zwieńczony jest rzeźbą figuralną przedstawiającą dwa putta na półokręgu symbolizującym kulę ziemską. Na półkuli umieszczona została sygnatura rzeźbiarza Markowskiego. Całość kompozycji usytuowana jest na trójstopniowym cokole. Od frontu na cokole umieszczona tablica inskrypcyjna wykonana z szaro-błękitnego marmuru. Poniżej na podstawie płytowej przedstawiony jest motyw otwartej księgi pokrytej inskrypcjami. Od frontu, po śmierci Heleny Moszyńskiej, dostawiono stelę w formie cippusa z płytą inskrypcyjną, wykonaną z białego marmuru. Obecnie grób jest prawie całkowicie zasłonięty przez drzewostan i pozostaje zupełnie niewidoczny. Ze względu na usytuowanie na wzgórzu, uległ przechyłowi i konieczne jest jego wypionowanie.

Najbliżej alei, położony praktycznie bezpośrednio przy niej, a co za tym najbardziej widoczny jest grobowiec rodziny Armatysów. Przedstawia postać kobiety – płaczki, w półleżącej pozycji, wspartej o urnę w kształcie trumny. Trumna jest wykonana z trzech fragmentów kamienia. W monolicie wykonano właściwy kształt trumny z wiekiem o profilowanym gzymsie, z ornamentami z motywem liści akantu zdobiącymi narożniki. Drugi element to podstawa z czterema podnóżkami w formie lwich łap. Natomiast trzecim jest przedni fragment trumny również z łapami –prawdopodobnie autorskie uzupełnienie. Zarówno postać, jak i trumna usytuowane są na prostopadłościennym trzonie, z tablicą inskrypcyjną w części centralnej, wykonaną z szaro-błękitnego marmuru.

Bezpośrednio za grobem Armatysów usytuowany jest grobowiec Kalinowiczów, wykonany z piaskowca i wapienia. Płyta inskrypcyjna uległa zniszczeniu. Miejsce pochówku jest oznaczone figurą kobiety – płaczki lub też żałobnicy, wspartej o pień drzewa, ulokowaną na cokole stylizowanym na skały, na których wyrzeźbiony jest motyw winorośli. W prawej opuszczonej na udo ręce trzyma bukiet kwiatów, a lewa wspiera się na prawej dłoni. Całość kompozycji wyważa pień ściętego drzewa.

Nieco wyżej jest znajduje się grobowiec rodziny Kulczyckich, oznaczony rzeźbą płaczki. Nagrobek ma antykizującą formę, jednak zachował się bardzo niekompletny. Centrum stanowi rzeźba na cokole z urną, natomiast całość otacza obramowanie kamienne na którym pierwotnie znajdowało się metalowe ogrodzenie. Płaczka wsparta jest łokciem o wysoki cokół, lewą ręką podpiera głowę, prawa ręka również ułożona jest na cokole. Na cokole umieszczono urnę, na którą narzucony jest kir, a czasza zdobiona jest od dołu ornamentem z liści.