Remont kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzozdowcach w Ukrainie – remont kruchty i prace zabezpieczające Polonika

Parafia została erygowana w 1410 r., ale swoją sławę na ziemi halickiej zyskała po cudownym wydarzeniu z 16 maja 1746 r., kiedy w domu Jadwigi Dolińskiej w Annopolu (dawna część Brzozdowiec) zauważono krwawe łzy na obrazie Chrystusa Ukrzyżowanego. Komisarz biskupi uznał cud i na mocy dekretu arcybiskupa lwowskiego Mikołaja Ignacego Wyżyckiego z 1 czerwca 1747 r. uznano obraz za słynący łaskami i przeniesiono do kościoła. Spowodowało to rozwój sanktuarium pielgrzymkowego w Brzozdowcach. Świątynia jest kopią kościoła w Hodowicy, zbudowanego przez znanego architekta Bernarda Merytyna w latach 50. XVIII w. Ze źródeł wynika, że został on poświęcony w 1774 r. Posiada zdobienia i freski odpowiadające stylowi „późnego baroku”.

Budynek kościoła zlokalizowany jest w centralnej części działki, której teren charakteryzuje się znacznym nachyleniem. Obecnie, wokół budynku kościoła, w bezpośrednim sąsiedztwie ścian murowanych zlokalizowany jest drenaż obwodowy, mający za zadanie odprowadzenie wody opadowej poza teren przedmiotowej działki. Z uwagi na ukształtowanie terenu, którego spadki nachylone są bezpośrednio w kierunku budynku kościoła oraz lokalizację drenażu w bezpośrednim sąsiedztwie fundamentów, woda opadowa powoduje dodatkowe zalewanie ścian oraz fundamentów kościoła. Wody te stabilizują się powyżej posadzki krypty kościoła, powodując stałe zawilgacanie ścian murowanych. W stanie istniejącym woda w kryptach zbierana jest częściowo do studzienki zbiorczej, która odpompowywana jest na teren działki. W obszarze krypt zidentyfikowano płytkie posadowienie fundamentów, wynoszące jedynie kilka centymetrów poniżej istniejącego poziomu gruntu, co świadczy o prawdopodobnym pogłębieniu krypt w ramach wcześniejszych prac remontowych. W jednej z zewnętrznych ścian krypt zidentyfikowano obecność kanału odprowadzającego wodę z obszaru krypt, który z uwagi na obniżenie poziomu posadzki, nie pełni swojej funkcji. Kościół posadowiony jest na kamiennych ławach fundamentowych, na warstwach iłów pylastych, w obrębie których stwierdzono stale zasilane sączenia wód gruntowych. Ściany kościoła wykonane są z cegły oraz kamienia. W przeważającej części są otynkowane przy użyciu tynków cementowych. W obszarze elewacji stwierdzono znaczne odspojenia tynków, a także miejscowe uszkodzenia ścian oraz gzymsów, które przejawiają się w postaci lokalnych pęknięć oraz miejscowych ubytków materiału ceglanego oraz kamiennego. Na ścianach murowanych (przede wszystkim w strefie przyziemia) stwierdzono ślady znacznego zawilgocenia oraz działania korozji biologicznej. W strefie przyziemia stwierdzono także miejscowe ubytki w obrębie cokołu. W obrębie połaci dachowych głównej bryły budynku stwierdzono brak rynien i rur spustowych, który przyczynia się do dodatkowego zalewania ścian zewnętrznych. Ściany wewnątrz kościoła, podobnie jak elewacje budynku zostały pokryte nieprzepuszczalnymi tynkami cementowymi. Dodatkowo, w ramach wcześniejszych prac remontowych, we wnętrzu kościoła wprowadzono szczelne posadzki wraz z ogrzewaniem podłogowym oraz wymieniono stolarkę okienną na okna nierozwieralne. Wprowadzone rozwiązania, łącznie z negatywnym działaniem wód opadowych, przyczyniają się do stałego zawilgacania ścian w strefie przyziemia. Brak przepływu powietrza wewnątrz kościoła oraz brak możliwości odparowania wody ze ścian murowanych przyczyniają się do permanentnego zawilgocenia murów oraz odspajania tynków z powierzchni ścian. Wewnątrz budynku zidentyfikowano także lokalne pęknięcia w obszarze nadproży okiennych oraz drzwiowych. Pęknięcia widoczne na tynku zidentyfikowano również w obrębie sklepień nad nawą oraz prezbiterium kościoła. W obszarze poddasza również zidentyfikowano występowanie nieodpowiednich warunków klimatycznych, wpływających negatywnie na konstrukcję sklepień oraz więźby dachowej. Z uwagi na szczelne pokrycie dachu, w obszarze poddasza występuje wysoka wilgotność, spowodowana brakiem przepływu powietrza, pomiędzy okapem a kalenicą dachu. W obrębie więźby dachowej stwierdzono lokalne uszkodzenia elementów drewnianych, przejawiające się w postaci miejscowych ubytków, poluzowania złączy ciesielskich oraz korozji materiału drewnianego.

Działania zaplanowane na 2024 r. przewidują prace budowlano-konserwatorskie w obrębie kruchty kościoła, która jest bardzo silnie zawilgocona z powodu wadliwego odprowadzenia wody oraz nieszczelności zadaszenia. Remont dachu kruchty wyeliminuje istotne źródło zamakania murów w tej części świątyni. Jednocześnie należy wykonać prace budowlane i konserwatorskie w obrębie murów kruchty oraz ściany kościoła, do którego kruchta przylega, w celu usunięcia długotrwałych skutków zalewania wodami opadowymi. Ponadto konieczne jest przeprowadzenie przeglądu budynku kościoła i wykonanie prac zabezpieczających w obrębie gzymsu wieńczącego elewacje, gdzie zaobserwowano przemieszczenie elementów kamiennych oraz zagrażające bezpieczeństwu pęcherze i rozwarstwienia wypraw tynkarskich w górnych partiach ścian.

Remont pokrycia dachu kruchty obejmie naprawy grzbietowej powierzchni sklepienia nad kruchtą, wymianę elementów konstrukcyjnych, ułożenie warstw izolacyjnych, wykonanie pokrycia, wykonanie odprowadzenia wody z dachu kruchty. Ostateczna forma dachu i materiał pokrycia zostaną określone na podstawie wyników kwerend: bibliograficznej, archiwalnej, ikonograficznej. W ramach konserwacji elewacji kruchty planowane jest usunięcie zdegradowanych, wtórnych tynków, zszycie pęknięć konstrukcyjnych przy pomocy systemu wskazanego w projekcie budowlanym, wykonanie napraw murarskich, odtworzenie tynków z użyciem zapraw renowacyjnych, wykonanie konserwacji zachowawczej detalu kamiennego z uwzględnieniem zdemontowanych detali złożonych pod elewacją kruchty. Konserwacja wnętrza kruchty oraz ściany pod chórem od strony nawy obejmie: ostrożne usunięcie zawilgoconych tynków w całości we wnętrzu kruchty, ostrożne usunięcie zawilgoconych tynków po stronie nawy kościoła do wysokości ok. 2,5 m od posadzki oraz lokalnie wyżej w miejscach, gdzie widoczne są skutki infiltracji wody opadowej, pogłębienie spoin do głębokości ok. 4 cm, wykonanie dezynfekcji silnym środkiem biobójczym, położenie specjalistycznych tynków kompresowych, których celem będzie wspomaganie procesu wysychania ścian z jednoczesną adsorpcją soli rozpuszczalnych w wodzie, odtworzenie brakującej kropielnicy, rozszczelnienie posadzki wzdłuż murów obwodowych kruchty. Zostaną także wykonane przegląd stanu zachowania elementów kamiennych oraz tynków w strefie gzymsów kościoła z użyciem podnośnika oraz prace zabezpieczające odcinki stwarzających zagrożenie: skucie luźnych, odspojonych wtórnych tynków, demontaż obluzowanych elementów kamiennych. Ponadto zostaną przeprowadzone badania stratygrafii i kolorystyki tynków elewacyjnych.