Renowacja i rewaloryzacja murów klasztoru w Berdyczowie Polonika

Kompleks klasztorno-warowny karmelitów bosych w Berdyczowie został wzniesiony w latach 1634–1642 w miejscu dawnej twierdzy Tyszkiewiczów. Fundatorem był wojewoda kijowski Janusz Tyszkiewicz. Burzliwe dzieje regionu zmusiły zakonników do czterokrotnego opuszczenia klasztoru, ale czterokrotnie do niego wrócili. Po czasowym opuszczeniu Berdyczowa na początku XVIII w., karmelici powrócili do niego w 1717 r. odbudowując najpierw klasztor, a w latach 1739–1754 wznosząc kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Forma i kształt kościoła, która zachowała się do dzisiaj, powstała według planów i pod kierunkiem architekta Jana de Witte. Obszerna barokowa świątynia typu bazylikowego na rzucie krzyża łacińskiego, zwieńczona jest na skrzyżowaniu transeptu kopułą na wysokim tamburze. Zespół klasztorny otoczony był murem obronnym ze strzelnicami, basztami i fortyfikacjami. Wejście flankowały bastiony ze strzelnicami wysunięte na przedpole. Brama znajdowała się od ulicy Karmelitańskiej. Mury bastionów były umocnione od wewnątrz nasypami ziemnymi. Zabudowa klasztorna przechodziła wielokrotnie przebudowy, podobnie jak i mury. Najstarsze wątki murowe mogą być datowane na XVI w. Na właśnie w tych murach w 1768 r. miała miejsce słynna obrona konfederacji barskiej pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego.

W roku 2012 ukończono remont kościoła. W 2014 r. wykonana została wstępna ekspertyza konstrukcyjna murów, określająca ich stan techniczny. Jest on wynikiem oddziaływania wielu czynników, zarówno o charakterze naturalnym, jak wynikających z  wielowiekowych zaniedbań i działań dewastacyjnych człowieka (zniszczenia wojenne, błędy wykonawcze prac odtworzeniowych, brak odprowadzenia wód opadowych). Stan zachowania znacznej część murów klasztornych oceniono jako katastrofalny i wymagający rozpoczęcia natychmiastowych prac o charakterze ratunkowym w zakresie konstrukcyjnym oraz konserwatorskim. W marcu 2015 r. runęła część muru tzw. baszty północnej, co było wymownym potwierdzeniem wyrażonej w ekspertyzie opinii. W latach 2015–2017 została odnowiona baszta północna wraz z fragmentem odcinka murów wschodnich. W latach 2018 oraz 2020 wykonano renowację fragmentu muru północnego na odcinku 30 m przy baszcie północnej, zarówno od strony zewnętrznej (od ulicy głównej), jak i od strony dziedzińca klasztornego. W 2021 r. przeprowadzono prace na odcinku wschodnim oraz wykonano ekspertyzę konstrukcyjno-budowlana określająca stan techniczny murów klasztornych na odcinku południowym. Badanie to wskazywało na konieczność podjęcia pilnych prac zabezpieczających o charakterze budowlanym, konstrukcyjnym oraz konserwatorskim całego odcinka południowego. Mury warowne po stronie południowej w 75% zostały wykonane z cegły pełnej, tylko niewielkie fragmenty wzniesiono z kamienia. Od 2022 r. prowadzone są działania konserwatorskie na odcinku południowym murów, w 2024 r. zaplanowano prace renowacyjne ostatniego fragmentu muru południowego o powierzchni 406,63 m². Po ich zakończeniu będzie możliwa rekonstrukcja bramy fortecznej.