Prace konserwatorsko-remontowe Prace konserwatorsko-remontowe pomnika górników, poległych w katastrofie w kopalni Hohenegger w Karwinie Polonika

Pomnik, którego konserwacja zostanie przeprowadzona w ramach projektu, został wzniesiony na cześć górników poległych podczas wybuchu w kopalni węgla kamiennego Hohenegger w Karwinie. Do tragedii doszło 16 kwietnia 1895 roku o godzinie 7.45. Przyczyną eksplozji było prawdopodobnie potknięcie się górnika przenoszącego ładunki wybuchowe. Z 288 górników znajdujących się w tym momencie w szybie zginęło 52, a 15 zostało poważnie rannych. Wydarzenie to sprowadziło do Karwiny właściciela tych ziem arcyksięcia Fryderyka Habsburga, który obejrzał miejsce zdarzenia, spotkał się z poszkodowanymi oraz wygłosił mowę do górników ratujących swych kompanów po polsku i niemiecku. Według informacji umieszczonej na pomniku, postawionym prawdopodobnie w latach 1895–1896, pochowanych zostało tu 34 z 52 zabitych górników. Była to jedna z największych katastrof górniczych w całym regionie. Z nazwisk ofiar, wymienionych na pomniku wynika, że większość z nich była Polakami. Artystyczna struktura pomnika, wykonana z żeliwa i ozdobiona polichromowaną rzeźbą, demonstruje wysokie umiejętności rzemieślnicze i artystyczne epoki, w której został stworzony. Delikatne detale i precyzja wykonania odzwierciedlają kunszt twórców i nadają pomnikowi unikalny charakter. Elementy architektoniczne, takie jak stopnie podstawy i nakrywy słupków, wzbogacają jego estetykę, tworząc harmonijny i wzruszający obraz. Pomnik nie tylko upamiętnia tragiczne wydarzenia, ale także symbolizuje siłę i wytrwałość społeczności górniczej. Stał się miejscem pamięci i szacunku, przyciągając mieszkańców i turystów, którzy pragną oddać hołd historii i dziedzictwu górniczemu regionu.

Pomnik był przez cały czas otoczony opieką polskich organizacji, działających na terenie Czechosłowacji (później Republiki Czeskiej), były to jednak działania doraźne. Obiekt istnieje ponad 125 lat i uległ w tym czasie znacznej degradacji. Podstawowym celem planowanych prac przy pomniku jest wykonanie konserwacji technicznej mającej na celu przywrócenie stabilności konstrukcyjnej obiektu oraz zatrzymanie degradacji jego poszczególnych elementów. W celu odpowiedniego przeprowadzenia prac należy wykonać demontaż pomnika. Elementy metalowe zostaną przewiezione do pracowni konserwatorskiej i poddane badaniom, których wyniki pomogą ustalić dokładne postepowanie przy obiekcie. Niezwykle istotnym zadaniem będzie wyeliminowanie czynników niszczących substancje zabytkowe – wszystkie elementy pomnika zostaną poddane zabiegom biobójczym. W celu utrwalenia substancji zabytkowej, aby mogła w jak najlepszym stanie przetrwać kolejne lata ekspozycji w niesprzyjających warunkach zewnętrznych, planowane są: wzmocnienie osłabionych partii kamienia, hydrofobizacja elementów piaskowcowych i cegły oraz zabezpieczenie antykorozyjne powierzchni żeliwnych. Rekonstrukcja pomoże w pełnym wyeksponowaniu nagrobka. W celu zapewnienia stateczności konstrukcji niezbędne będzie wykonanie odpowiedniego posadowienia oraz izolacji poziomej. Głównym celem działań konserwatorskich w przypadku rzeźby jest powstrzymanie procesów niszczących oraz zabezpieczenie warstw barwnych. W ramach projektu przewidziane jest również wykonanie kwerendy historycznej, dotyczącej historii pomnika – istnieją poważne przypuszczenia, że najbliższa okolica pomnika miała formę kwatery. Efekt tej kwerendy będzie przyczynkiem do kolejnych prac, zmierzających do przywrócenia dawnego wyglądu tego miejsca pamięci. Podsumowaniem kwerendy, będzie artykuł opublikowany w roczniku Kalendarza Śląskiego na 2024 rok.